Vele vellen vol vurig verlangen pent Nicolaas van Hirtum over zijn ‘beminde huysvrouw’, die hij op de Bossche kermis in 1785 leert kennen en daarin is hij soms behoorlijk expliciet. Want na kantjes over zijn ‘schoone maagd van deugten’ zegt hij: "Mijn penne is genog en wilt niet verder schrijven, en eenig woord te veel zou geile minnaar stijven."
uit de Kronyk of gedenkenis van Nicolaas van Hirtum en Maria Elisabeth Bosmans
Als jonge leerling-orgelmaker verlaat Nicolaas van Hirtum (1752-1810) zijn geboorteplaars Sint Oedenrode en vertrekt naar Keulen om het vak te leren. Nog net geen dertig is hij als hij zich als meester-orgelmaker in Waalwijk vestigt. Maar dan ontmoet hij op de Bossche kermis een meisje uit Hilvarenbeek. "In t Jaar ons heeren als men schreef 1785 den 21 augustus op de kermis zijnde tot heb ik de Eer gehat, om Eerstmaal deeze maagd te zien die neu mijn Beminde huysvrouw is." Hij is door 'onverdraagelijke liefde' bevangen door deze liefste maagd met 'lonkend oog en haar boezem opgezet'.
...brandende liefde...
Onder de titel Loftdigt tot Eer van mijn beminde Huysvrou beschrijft hij hun ontmoeting, haar schoonheid – vaak in letterlijk mierzoete teksten: "Gij bent in mijn Gemoet als enkel hooningraat." Maar net zo makkelijk bespreekt hij zijn 'brandende liefde' voor haar. "Een aangenaam bloos die men van rijpste welt, tot u o mijn behulp tot u alleen te koomen."
Kosten met de kermis
Laat onverlet dat hij wel duidelijk maakt dat het allemaal wat heeft mogen kosten om haar hart te veroveren. "Ik heb geen kosten met de kermis bespaard, uit liefde voor mijn beminde."
Op 12 september schrijft hij haar zijn eerste minnebrief, en er volgen er nog vele waarin de passie soms hevig oplaait: "Menige nacht heeft mij de slaap belet als ik peinsde op de schoonheid van mijn beminde. Mijn penne is genog en wilt niet verder schrijven, en eenig woord te veel zou geile minnaar stijven." Nicolaas moet wel wachten tot de kermis voorbij is voordat hij de hand van Maria Elisabeth Bosmans aan haar ouders gaat vragen. "Wij waren met ons twee vol van vreugde. Om elkaar te trouwen mijn vreugde was onuitsprekelijk."
...Een aangenaam bloos...
In 1786 trouwt het paar en trekt in bij de ouders van de bruid. Al snel worden er kinderen geboren waaronder in 1792 zoon Bernard - die later zijn vader als orgelbouwer zal opvolgen. Bernard zal zijn moeder nauwelijks leren kennen want Maria overlijdt al op 28-jarige leeftijd, op 27 maart 1794. Ook over haar ziek zijn schrijft Nicolaas en hij zegt dat hij tot het einde van haar ziekte 'altijd present is geweest'.
Nicolaas bouwt orgels in heel Brabant, van Leuven tot Grave. Voor een belangrijk deel gaat het om orgels voor schuurkerken. Vanaf circa 1720 mogen dat wel stenen schuren zijn maar de orgels mogen niet opvallen en zijn daarom klein van stuk. Naar alle waarschijnlijkheid zijn al de orgels die Nicolaas voor kerkschuren gebouwd verloren gegaan.
Tijdens de Franse bezetting vanaf 1795 mogen de katholieken in Brabant in veel plaatsen geleidelijk terugkeren in hun oude kerken. Voor de protestanten worden nieuwe kleinere kerken gebouwd. Nicolaas van Hirtum maakt maar weinig mee van deze restauratie; hij overlijdt in 1810. Dan is hij pas 58 jaar oud. Zoon Bernard volgt hem na diens dood op. Hij vestigt zich met zijn bedrijf in een groot herenhuis aan de Varkensmarkt achter de Petruskerk.
